دوره 2، شماره 3، 1403، صفحات 21 - 35

نویسندگان : مرضیه سلامات* ¹

چکیده :
قبل از مباحث مربوط به توسعه پايدار، الگوي پراكنش به‌‌عنوان یک الگوي رايج و بدون برنامه در كشورهاي جهان سوم و الگويي برنامه‌ریزی‌شده در برخي از كشورهاي پيشرفته محسوب می‌شد. با طرح مباحث مربوط به شهر پايدار مشخص شد كه الگوي پراكنش شهري، مجموعه‌‌اي از خصوصيت‌‌هاي منفي را در پي داشته و به‌ویژه در كشورهايي مانند ايران، مانع جدي در تحقق شهر پايدار به شمار می‌رود. همين موضوع سبب شد تا برنامه‌‌ريزان در راستاي كاهش آثار منفي الگوي پراكنش، بر الگوهاي پايدار تأكيد داشته باشند. از بین الگوهاي پايداري مطرح‌‌شده، در ميان صاحب‌نظران و سياستمداران اجماع بيشتري بر فرم فشرده و راهبرد اصلي رسيدن به آن، يعني رشد هوشمند شهري وجود دارد به‌طوری‌که اين ايده توانسته طرفداران بيشتري را به خود اختصاص دهد و در صدر مباحث مربوط به فرم پايدار شهري قرار گيرد. لذا، اين پژوهش به بررسي و تدوین معیارهای توسعه فضایی مبتنی بر شاخص‌های رشد هوشمند در شهرستان مشهد پرداخته است. طبق نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل AHP و مدل VIKOR و با توجه به شاخص‌‌های حمل‌ونقل و دسترسی، اجتماعی-اقتصادی، کالبدی، زیست‌محیطی و تلفیقی، مشهد مرکزی در رتبه اول، احمدآباد در رتبه دوم و بخش رضویه در رتبه سوم قرار می‌‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد که مشهد متناسب با الگوهای رشد هوشمند شهری پیش رفته است. یکی از دلایل عمده این رشد، حرم مطهر رضوی و امام علی ابن موسی‌الرضا (ع) بوده که باعث پیشرفت و گسترش هرچه بهتر و بیشتر مشهد مرکزی شده است.

کلمات کلیدی :
رشد هوشمند، شاخص‌‌های حمل‌ونقل و دسترسی- اقتصادی- اجتماعی- کالبدی- زیست‌محیطی، تحلیل AHP، مدل VIKOR